Krótka anatomia przyzębia

   Periodontologia jako specjalność stomatologiczne z roku na rok zyskuje na popularności. Przyczynia się do tego niewątpliwie rozwój nowych technologi oraz wzrost wiedzy na temat chorób przyzębia, również świadomość pacjentów jest coraz większa przez co z chęcią zasięgają porad specjalisty periodontologa.

   Periodontologia jest obszernym działem nauki obracającym się wokół przyzębia. Niewątpliwie na początku swojej ,,periodontologicznej przygody" najlepiej zaznajomić się z pojęciem przyzębia, jego składowymi i funkcjami, które pełni. Tak więc, przyzębie jak sama nazwa wskazuje, to zespół tkanek otaczających ząb.
W skład przyzębia wchodzą: cement korzeniowy, ozębna, kość wyrostka zębodołowego szczęki oraz części zębodołowej żuchwy wraz z okostną  oraz dziąsło. Funkcją tych tkanek jest utrzymanie zęba we właściwym miejscu tj. w zębodole, zapewniają one także prawidłowy rozkład sił podczas żucia, pełnią rolę bariery ochronnej przed wnikającymi z jamy ustnej patogenami oraz funkcję naprawczą korzenia zęba. Tkanki przyzębie możemy podzielić na przyzębie brzeżne (periodontium marginale)  oraz na przyzębie okołowierzchołkowe (periodontium periapicale).
  Zacznijmy od najgłębiej położonego elementu przyzębia, jest nim cement korzeniowy. Morfologicznie jest on integralną częścią zęba, jednak ze względu na swoją czynność (pomaga utrzymać ząb w zębodole) zaliczany jest do tkanek przyzębia. Cement korzeniowy należy do zmineralizowanych tkanek zęba, jest on bardziej miękki niż szkliwo czy zębina (składniki mineralne stanowią około 65% wagi cementu, substancje organiczne 23% wagowych a pozostałe 12 % to woda) budową przypomina  kość dlatego nazywany jest kostniwem. Komórkami tworzącymi kostniwo są cementoblasty i fibroblasty. Cementoblasty wytwarzają włókna kolagenowe przebiegające równolegle do powierzchnie korzenia, włókna te ulegają mineralizacji tworząc cement. Cementoblasty otoczone zmineralizowaną tkanką  zmieniają się w cementocyty czyli komórki o niskiej aktywności. Natomiast włókna kolagenowe tworzone przez komórki tkanki łącznej- fibroblasty- przebiegają pod różnymi kątami do powierzchni korzenia, zaczepiając ząb w zębodole. Pęczki tych włókien kolagenowych zatopionych w cemencie to tzw. włókna Sharpeya. Cement możemy podzielić na  ten zawierający cementocyty czyli cement komórkowy i nie zawierający komórek nazywany cementem bezkomórkowym
  Ozębna składa się z  tkanki łącznej wiotkiej otaczającej włókna tkanki łącznej zbitej. Inne nazwy ozębnej to desmodont, więzadło przyzębia, periodontium. Oprócz włókien kolagenowych przez ozębną przebiegają naczynia krwionośne, limfatyczne, nerwy możemy w niej też znaleźć szereg komórek zaczynając od fibroblastów poprzez komórki układu odpornościowego a kończąc na komórkach nabłonkowych Malasseza, pozostałościach po pochewce Hertwiga. Przestrzeń między korzeniem a kością zajmowana przez ozębną ma zróżnicowaną szerokość ok. 0,2-0,4 mm, przyjmuje ona kształt klepsydry (szersza w okolicy przykoronowej i przywierzchołkowej a zwężona w środkowej części) co umożliwia zębom nieznaczną ruchomość tzw. ruchomość fizjologiczna. Wiązadło ozębnej bierze udział w przenoszeniu sił przyłożonych do zęba na kość wyrostka zębodołowego. W okolicy połączenia szkliwno-cementowego (cemento-enamel junction- CEJ), ponad kością wyrostka zębodołowego, tkanki tworzą złożoną strukturę nazywaną szerokością biologiczną (biological witdh -BW). Składa się ona z przyczepu nabłonkowego oraz przyczepu łącznotkankowego i wynosi ok. 2 mm. Przyczep nabłonkowy zapewnia ciągłość błony śluzowej jamy ustnej zapobiegając inwazji drobnoustrojów do wnętrza organizmu.
   Kość wyrostka zębodołowego szczęki i cześć zębodołowa  żuchwy tworzą specjalne zagłębienia nazwane zębodołami. Każdy zębodół od wewnątrz pokryty blaszką kości zbitej z licznymi perforacjami (kanały Volkamanna) jest to tzw. blaszka sitowa (lamina cribrosa), przechodzą przez nią naczynia i nerwy, które przez otwór wierzchołkowy wchodzą do jamy zęba a część z nich przechodzi do przyzębia.
   Kolejnym, już ostatnim elementem przyzębia jest dziąsło. Pokrywa ono szczelnie kość wyrostka zębodołowego. W okolicy szyjek zębów to przyczep nabłonkowy zapewnia ciągłość błony śluzowej. Wyróżnić możemy dziąsło przyczepione, trwale związane z okostną wyrostka zębodołowego oraz dziąsło wolne znajdujące się ponad brzegiem kości, otaczające szyjkę zęba a w przestrzeniach międzyzębowych wytwarzające brodawki.  Dziąsło wolne tworzy wokół zęba rowek dziąsłowy o głębokości około 1-2 mm. W zależności od budowy morfologicznej dziąsła możemy wyróżnić fenotyp cienki- bardziej podatny na urazy, charakteryzujący cienką błoną śluzową do 0,8 mm grubości oraz fenotyp gruby- warstwa dziąsła o grubości 1 -1,2 mm, jest ono bardziej odporne na urazy a jego powierzchnia często przyjmuje wygląd skórki pomarańczy lub charakterystycznego groszkowania. W zależności od lokalizacji nabłonek pokrywający błonę śluzową dziąsła przyjmuje różną formę. Zewnętrzne stoki wyrostków zębodołowych oraz dziąsła wolnego pokryte są nabłonkiem rogowaciejącym. Wewnętrzna część dziąsła wolnego, tworząca rowek dziąsłowy, pokryta jest nabłonkiem nierogowaciejącym.Nabłonek łączący także nie wykazuje cech rogowacenia.
   Wszystkie omówione struktury tworzą funkcjonalną całość, która pozwala na prawidłowe działania narządu żucia. Poza tym tkanki dziąsła biorą udział w tworzeniu tzw. ,,estetyki czerwonej" tak ważnej dla pięknego uśmiechu. Odpowiednia higiena jamy ustnej pozwoli nam na utrzymanie prawidłowego stanu przyzębia tak abyśmy mogli cieszyć się zdrowym uśmiechem przez długie lata.