Budowa zęba w kilku słowach

             Większość z nas słysząc słowo "ząb" ma przed oczami obraz ze szkolnych podręczników przedstawiający przekrój zęba z widocznymi w koronie trzema warstwami (miazgą, zębiną i szkliwem), inni zaś będą utożsamiać to słowo tylko z tym co mogą ( albo i nie...) zauważyć szczerząc się przed lustrem. W rzeczywistości ząb wykazuje skomplikowaną budowę anatomiczną i histologiczną.
          Ząb składa się z dwóch części,wystającej ponad dziąsło korony oraz ukrytego pod błoną sluzową i częściowo zanurzonego w kości wyrostka zębodołowego szczęki lub żuchwy- korzenia. Podział ten przedstawia budowę anatomiczną.
          Zacznijmy może od tego co dla nas niewidoczne na co dzień - korzenia. Podstawową funkcją korzenia jest utrzymanie i stabilizacja całego zęba na swoim miejscu. Połączenie to nazywany wklinowaniem( łac. gomphosis ), ma ono charakter połączenia ścisłego, podobnie jak szwy (łac. sutura ) w czaszce. Jest ono możliwe dzięki obecności więzadeł ozębnej. Przez środek, każdego korzenie przebiega jeden lub więcej kanałów korzeniowych, umożliwiających unerwienie i ukrwienie miazgi jedynej miękkiej tkanki zęba. Każdy ząb ma określoną liczbę korzeni i kanałów (chociaż są to wartości dosyć płynne). Histologicznie korzeń zbudowany jest, idąc od środka, z miazgi , zębiny, cementu bezkomórkowego (pokrywającego cała zębinę korzeniową) oraz cementu komórkowego (zaczynająca się w 1/3 przywierzchołkowej, ich grubość wzrasta w kierunku otworu wierzchołkowego). Pomiędzy blaszkami cementu komórkowego znajdują się podobne do osteocytów- cementocyty. Powierzchnię cementu (tzw. kostniwa) pokrywa warstwa cementoblastów łączące się z cementocytami , odontoklasty - biorące udział w procesie resorbcji korzeni zębów mlecznych podczas wymiany uzębienia na stałe.
          Zębina jest bardziej zmineralizowana tkanką (70-75%) niż cement (60%), poprzecinana licznymi kanalikami w kształcie odwróconej litery S biegnących od komory od granicy szkliwno-zębinowej. Średnica kanalików jest większa przy komorze, tam też zębina jest nieznacznie mniej zmineralizowana co ma swoje odzwierciedlenie w rozwoju próchnicy (im dalej tym szybszy rozwój). Kanaliki nie są oczywiście puste w środku, możemy w nich znaleźć wpustki odontoblastów tzw. włókna Tomesa, włókna nerwowe niezmielinizowane (odpowiedzialne za czucie bólu), płyn bogaty w jony potasu, wypustki makrofagów ( wychwytują drobnoustroje).
           Koroną nazywamy część zęba stercząca ponad dziąsło, jej cześć przydziąsłowa nazywana  jest szyjką zębową, a części  skierowane do przeciwstawnych zębów to powierzchnie żujące z guzkami lub brzegi żujące ( w zależności od kształtu zęba ). Wnętrz zęba wypełnia tkanka miękka- miazga, mająca charakter tkanki łącznej galaretowatej, podobnej do tej  występującej w pępowinie. Miazga składa się z trzech głównych stref. Najbardziej wewnętrzną znajduje się strefa bogatokomórkowa miazgi, przechodzi ona w strefę bezkomórkową (tzw.strefę Weila) granica ta wyraźnie widoczna jest na preparatach histologicznych. Na zewnątrz od strefy bezkomórkowej a tuż pod prezębiną (niezmineralizowaną jeszcze zębiną) znajduje strefa odontoblastów, których wpustki z jednej strony wnikają do kanalików zębinowych jako włókna Tomesa , a z drugiej krótsze wypustki łączą się z wypustkami fibroblastów strefy bogatokomórkowej, dodatkowo wypustki boczne łączące odontoblasty miedzy sobą. Dodatkowo komórki zębinotwórcze, oplata gęsta sieć włókień srebrochłonnych - włókna Korffa. Budowa zębiny jest taka sama jak w korzeniu. Powierzchnia korony pokryta jest twardą warstwą szkliwa (ok. 1-3mm, ciężar właściwy szkliwa 3g/cm3), jest to najtwardsza tkanka ustroju, zbudowana z pryzmatów hydroksyapatytów. Szkliwo odkładane przez ameloblasty jest jedyną tkanką zęba pochodzenia, nabłonkowego( epidermalnego). Czasami na granicy szkliwa i zębiny możemy spotkać ciekawe twory takie jak:
       
     Wrzeciona szkliwne- pojedyncze kanaliki zębiny przenikające częściowo do szkliwa,
      
    Pęczki szkliwne- wiązki pryzmatów bogatsze w substancje organiczne, do 1/3 grubości szkliwa,
 
    Blaszki szkliwne - wiązki pryzmatów słabiej zmineralizowane na całej grubości, aż do powierzchni szkliwa.
   
     Ząb jest bardzo skomplikowanym tworem, który w biegu ewolucji perfekcyjnie przystosował się do pełnienia powierzonej mu w organizmie funkcji. Zdrowe i piękne są kluczem do sukcesu w życiu.