Skład i funkcje śliny

                    Jama ustna uczestniczy w wielu aspektach ludzkiego życia. Jej głównym zdaniem jest pobieranie, obróbka i wstępne trawienie pokarmów, ale nie tylko. Bardzo ważnym rolę w tym skomplikowanym systemie odgrywa ślina, która nie tylko nawilża pokarm, ale powoduje jego wstępne trawienie oraz zabezpiecza zęby przed szkodliwym działaniem drobnoustrojów.
               Ślina produkowana jest przez trzy pary dużych gruczołów ślinowych tzw. ślinianek ( ślinianki przyuszne, ślinianki podżuchwowe, ślinianki podjęzykowe) oraz szereg drobniejszych gruczołów ulokowanych w błonie śluzowej jamy ustnej. Wydzielanie śliny jest bardzo zróżnicowane od około 0,05ml/min podczas snu, w stanie spoczynku gruczoły produkują około 0,4 ml/min a po stymulacji układu nerwowego ( czy to żuciem, czy samym widokiem pokarmu) ilość produkowanej śliny wzrasta nawet do 2,5ml/min. Skład śliny pod względem chemicznym jest bardzo bogaty, najogólniej substancje zawarte w ślinie możemy podzielić an organiczne i nieorganiczne.
          
Do składników organicznych możemy zaliczyć :

• białka np. enzymy, immunoglobuliny, histatyny, glikoproteiny,
• lipidy,
•  węglowodany,
• niebiałkowe substancje azotowe np. mocznik,amoniak,
• hormony,

          Ślina bogata jest w immunoglobuliny (przeciwciała), czyli białka produkowane przez ludzki układ odpornościowy a dokładniej przez plazmocyty, mające bronić organizm ludzki przed infekcjami bakteryjnymi. Głównymi immunoglobulinami znajdującymi się w środowisku jamy ustnej są  IgA ( które dzięki swojej budowie- dimery połączone łańcuchem białkowym J , mogą przenikać przez błony śluzowe) obecne są również IgM (które też posiadają łańcuchy J ). W ślinie można znaleźć śladowe ilości przeciwciał z grupy IgG, które przedostają się tam przez rowek dziąsłowy.
          Kolejnymi białkami śliny są mucyny (glikoproteiny), ułatwiają one formowanie i przełykanie kęsa (zmniejszają tarcie pokarmu o ściany ukałdu pokarmowego), biorą też udział w tworzeniu błonki nabytej. Oprócz mucyn w ślinie wykryto białka o działaniu bakteriobójczym i bakteriostatycznym takie jak bogate w histydynę- histatyny, bogate w prolinę- PRPs (zapobiegają odkładania się składników mineralnych w zagłębieniach anatomicznych). Dodatkowo występuje lizozym o silnym działaniu bakteriobójczym ( tworzy kanały w błonie komórkowej bakterii sprawia to,że zawartość komórki się wylewa, proste a skuteczne ) i laktoferryna  wiążąca jony żelaza niezbędne do cyklów życiowych większości bakterii. 
           Za rozpoczęcie trawienia w jamie ustnej odpowiedzialna jest głównie amylaza ślinowa, która rozpoczyna trawieni cukrów złożonych np. skrobi.  Dzieci dodatkowo wyposażone są w lipazę językową, która ułatwia koagulację tłuszczów zawartych w mleku matki.
          Wraz śliną wydalane są produkty przemiany materii taki  jak mocznik czy amoniak, które posiadają możliwość wiązania nadmiaru jonów H+ , przyczyniając się tym do utrzymania odpowiedniego pH. Śladowe ilości lipidów nie odgrywają szczególnej roli w utrzymaniu homeostazy jamy ustnej.

         Do składników nieorganicznych zaliczamy:
- kationy sodowy, potasowy,wapniowy,magnezowy,
- aniony chlorkowy, fluorkowy,  jodowy, wodorowęglanowy, fosforanowy ,
       Szczególną rolę odgrywają aniony węglanowe i fosforanowe posiadające właściwości buforujące, utrzymują pH na stałym poziomie ograniczając proces demineralizacji szkliwa.
      
      Głównymi funkcjami śliny są :
1.Rozcieńczanie i usuwanie cukrów.
2. Neutralizacja i buforowanie kwasów.
3. Procesy remineralizacji powierzchni szkliwa.
4. Nawilżanie kęsa pokarmowego.
5. Działanie antybakteryjne , antywirusowe, antygrzybicze.
          
Jak widzimy ślina, odgrywa ważną rolę nie tylko w przyjmowaniu pokarmów, ale i w obronie organizmu przed drobnoustrojami, w trawieniu pokarmów i ochronie przed próchnicą ( stąd problemy próchnicze u osób starszych , lub z jakiejś przyczyny produkujących mniej śliny tzw. kserostomia ).