Próchnica zębów mechanizmy powstawania -etiologia

                       Próchnica zębów jest jedną z najbardziej rozpowszechnionych chorób zakaźnych w dzisiejszych czasach, można nawet śmiało zaliczyć ją do grupy chorób cywilizacyjnych. Jak na razie nie powstała, żadna skuteczna szczepionka dająca odporność, ale i nad tym pracują sztaby naukowców zatrudnianych przez koncerny farmaceutyczne. Podstawowym działaniem zapobiegającym rozwojowi choroby jest szeroko rozumiana profilaktyka.
               Aby doszło do procesu próchniczego musi nałożyć się na siebie szereg czynników, z których  4 najważniejsze to :
- obecność bakterii,
- obecność cukrów,
- czas / częstotliwość,
- podatność tkanek,
             Jama ustna jest świetnym miejscem do rozwoju bakterii, jest ciepło wilgotno, pożywienia też nie brakuje. Nieprawidłowo zbudowane łuki zębowe czy tzw. "krzywe zęby" są dodatkowymi czynnikami obiciążającymi . Ogromną rolę w rozwoju  schorzenia bierze udział płytka nazębna, która jest "oazą" dla kolonii  bakteryjnych. Wyrózniamy kolejne stadia rozwoju płytki nazębnej:

          1. Błonka pierwotna (pellicle) -cienka przeźroczysta warstwa powstaje już po kilku
              minutach po umyciu zębów . W jej skład wchodzą głównie związki chemiczne
              pochodzące ze śliny (białka,lipidy,mukopolisacharydy).
          
          2. Płytka nazębna (bakteryjna)- miękki nalot,ściśle przylegający do zęba(nie da się go
              usunąć płukaniem). 80% płytki stanowią bakterie zasiedlające jamę ustną, reszta to
              organiczne matrix (pochodzenia ślinowego i bakteryjnego
              glukan), w którym jak w cieście rodzynki, zanurzone są bakterie.

  W wyniku mineralizacji płytka przekształca się w :
    
         3. Kamień nazębny- powstaje po około 3 dniach.

            Drobnoustroje do swoich procesów życiowych wykorzystują cukry, rozkładając je do kwasów powodując przez obniżenie pH, demineralizację (rozpuszczenie) szkliwa. Jako pierwsze na powierzchni zębów pojawiają się gram+, beztlenowe bakterie z grupy Streptococcus mutans, ich zadaniem jest obniżenia pH do pH krytycznego szkliwa (5,5 - 5) pod wpływem tego bodźca następuje osłabienie struktury szkliwa i odsłonięcie organicznych składników. Enzymy trawienne bakterii szybko sobie z nimi radzą, tworząc ubytek próchniczy. W rozległych ubytkach pojawiają się bakterie lubiące kwaśne środowisko- Lactobacillus m.in. Lactobacillus acidophilus .
            Do rozwoju bakterie potrzebują węglowodanów, które są dala nich źródłem energii lub  przekształcone składowane są  zarówno wewnątrz (glikogen) jak i na zewnątrz komórki (dekstran i fruktan) . Drobnoustroje na drodze przemian katabolicznych przekształcają cukry w kwasy a te, jak już wiemy obniżają pH śodowiska. Redukując ilość słodyczy, i napojów o dużej zawartości cukrów możemy w znaczącym stopniu spowodować spadek zachorowalności na próchnicę. 
           Kolejnym czynnikiem jest czas a raczej  częstotliwość z jaką zajadamy się słodyczami. Lepiej zjeść całą tabliczkę czekolady na raz niż zjadać po 2 kostki co godzinę. Dobrze jest też nie podjadać miedzy posiłkami.

                   Ostatnim czynnikiem  biorącym udział w powstawaniu próchnicy jest podatność tkanek zęba na odwapnienie. Szkliwo jest najtwardszą tkanką organizmu, zbudowaną głównie z hydroksyapatytów.

ryc.1 Schemat kryształu hydroksyapatytu.

Warstwy hydroksyapatytu wapnia :
Strefa I to strefa uwodniona przez którą następuje wymiana jonów między środowiskiem a 
              hydroksyapatytem.
Strefa II to warstwa, w której gromadzą się wymieniane z otoczeniem jony.
Strrefa III  Hydroksyapatyt, część grup OH- zastąpionych F-  ----> fluoroapatyt( bardziej  
                   odporny na demineralizację).

                              Są to tylko, niektóre z czynników wpływających na rozwój próchnicy jest ich  o wiele wiele więcej. Nasz organizm posiada oczywiści mechanizmy obronne, jak choćby nawet ślina, która neutralizuje (bufor węglanowy) działanie kwasów, ale nawet ona  przy złej higienie i dużej zawartości cukrów w diecie nie uratuje nas przed rozwojem próchnicy.