Profilaktyka próchnicy

                    Profilaktyka próchnicy to szeroko rozumiane działania mające na celu zapobieganie rozwojowi zmian próchnicznych w tkankach twardych zębów. Ze względu na skale działań profilaktykę możemy podzielić na:

1.  osobniczą - czynną,
2. masową- bierną, 

            Do profilaktyki osobniczej możemy zaliczyć  higienę jamy ustnej czyli wszystkie czynności mające na celu usunięcie płytki nazębnej oraz redukcję cukrów obecnych w jamie ustnej po spożytym posiłku. Podstawowym a zarazem najskuteczniejszym sposobem zachowania dobrej higieny jamy ustne jest oczywiście mycie zębów. Prawidłowo wyszczotkowane zęby to zdrowe zęby. Szczotkujemy co najmniej dwa razy dziennie rano i wieczorem, przez około 3 min. ( warto wiedzieć , że zbyt częste mycie zębów może przynieść więcej szkód niż korzyści ). Po posiłkach pH w ustach spada powodując demineralizację szkliwa, największy spadek pH obserwujemy między 5- 10 minutą po posiłku. Z biegiem czasu właściwości buforujące śliny powodują powrót to optymalnego pH po około 30- 60 min. Niektórzy twierdzą, że to właśnie po tym czasie od posiłku powinniśmy myć zęby ( nie naruszymy wtedy mechanicznie struktury zdemineralizowanego szkliwa ), inni skłaniają się do mycia bezpośrednio po posiłku. Gdy nie mamy możliwości umycia zębów po posiłku, z pomocą przychodzą nam płyny do płukania ust ( już dokładne przepłukanie ust wodą przynosi efekty) oraz gumy do żucia .Przyczyniają się one do szybszego powrotu do właściwego pH w jamie ustnej, są to jednak metody pomocnicze i nigdy nie mogą zastąpić szczotkowania.
         Za pomocą szczoteczki do zębów możemy oczyścić powierzchnie żujące, policzkowe i językowe zębów, a co z powierzchniami stycznymi znajdującymi się między zębami? Do oczyszczenia tych przestrzeni warto użyć, wciąż mało popularnych, nitek dentystycznych , lub specjalnych szczoteczek miedzyzębowych ( używamy, gdy w przestrzeni tej nie ma brodawki dziąsłowej). Dużo bakterii znajduje się na języku szczególnie w jego tylnej części do ich usunięcia można posłużyć się specjalnymi szczoteczkami i skrobaczkami do języka. 
        Klejnym założeniem  profilaktyki próchnicy jest odpowiednia dieta. Pod tym terminem kryje się spożywnie pięciu posiłków dziennie ubogich w cukry. Nie powinno się podjadać między posiłkami i ograniczyć spożywanie wysokocukrowych napojów. Ciekawym pomysłem są tzw. "słodkie soboty" stosowane w krajach skandynawskich. Odżywianie powinno być zrównoważone i dostarczać wszystkich niezbędnych do rozwoju pierwastków i witamin. szczególnie ważna jest dieta kobiet w ciąży (powinno się ją omówić z lekarzem) i małych dzieci, u których procesy tworzenia zębów są ciągle aktywne. W tym okresie ważna jest podaż witamin A, D, C, wapnia, fluoru itd.
           Wit. A wpływa na prawidłowy rozwój ameloblastów, które produkują szkliwo i indukują wzrost odontoblastów. Niedobory mogą spowodować ubytki w szkliwie oraz powstawanie tkanki mieszanej (kość/zębina) tzw. osteodentyny.
           Wit. D bierze udział we wchłanianiu wapnia z przewodu pokarmowego. Niedobory powodują u dzieci krzywicę, co rzutuje na późniejszy nieprawidłowy rozwój łuków zębowych.
           Wit. C  tworzenie kolagenowego zrębu pod mineralizację szkliwa i zębiny.
        Wyróżniamy grupę produktów spożywczych, które oczyszczają zęby zliczmy do niej jabłka, seler, rzodkiew, marchewkę, dobrze działa też ser żółty. Nie zastąpią one mycia zębów, ale zjedzenie marchewki czy jabłka po posiłku może pomóc w usuwaniu nalotu z zębów.

           Fluor pozytywnie oddziałuje zarówno na środowisko naszej jamy ustnej jak  i na reminelizację szkliwa. Dzienna optymalna dawka fluoru to 1,5-2 mg i nie należy jej przekraczać. Niektóre materiały do wypełnień posiadają zdolność uwalniania fluoru m.in cementy glass-jonomerowe. Metody podawania fluoru możemy podzielić na endo- i egzogenne.
               Endo- oznacza podawanie fluoru do wnętrza orgnizmu przez układ pokarmowy np. fluorowanie wody w kranach, flurowanie mleka (rzadko stosowane ze względu na skomplikowany przebieg procesu i koszty) serów, soli i niegdyś bardzo popularne, a dziś raczej odradzane tabletki z fluorem itp.
               Egzogenne fluorowanie to głównie prowadzone w szkołach akcje mycia zębów preparatami na bazie flurku sodu (0,5-1% metoda Berggrena i Wallandera) lub 4-10% fluorek cynowy.
              Zabiegi wykonywane w gabinecie stomatologicznym to:
- pędzelkowanie:

• nieorganicznymi roztworami 4-10% fluorek cynowy 1-2 razy w roku, fluorku sodu (2%) 5-10 razy w roku,  

• żelami,

• lakierami,

- okłady na specjalnych łyżkach wykonywane tymi samymi preparatami co wyżej, kilka razy w roku,
- mało popularna jonoforeza fluorkowa,
             We własnym zakresie możemy szczotkować zęby pastą z fluorkiem cyny lub monofluorfosforanem sodu, fluorkiem sodu. Używanie fluorowanych past redukuje powstawanie próchnicy w ok. 25%. Używanie fluorowanej nitki dentystycznej również ogranicza powstawanie próchnicy w podobnym zakresie.
        Lakowanie to wypełnianie głebokich bruzd w zębach przedtrzonowych i trzonowych  z użyciem specjalnych laków  lub uwalniających fluor cementów glass-jonomerowych. Zęby powinny zostać zalakowane zaraz po ich wyrznięciu tj. dla pierwszych trzonowców ok 6 roku życia, drugie trzonowce 11-12 rok życia.

                Profilaktyka stomatologiczna jest jednym z ważniejszych o ile nie najważniejszym czynnikiem w walce z próchnicą zębów dlatego tak ważne jest, aby każdy z nas miał chociaż minimalne pojęcie na ten temat i stosował się do jej zasad w życiu codziennym.W dzisiejszych czasach rośnie świadomość zdrowotna społeczeństwa, organizowane jest co raz więcej akcji prozdrowotnych co miejmy nadzieję przyczyni się do spadku  frekwencji próchnicy w przyszłości.