Zębina i jej rodzaje

            Zębina jest jedną z tkanek twardych zęba, z zewnątrz pokryta jest warstwą szkliwa i razem z nim ochrania miazgę znajdująca się w komorze zęba. Zębina w ok. 60-65% składa się z substancji nieorganicznych (hydroksyapatyt) i 35-40% z związków organicznych białek (głównie kolagen). Jest zatem mniej zmineralizowana od szkliwa (zawartość związków nieorganicznych ~ 96%) co sprawia, że  proces próchnicowy przebiega w niej dużo szybciej. 
           Zdrowa zębina ma budowę  kanalikową, składa się z zębiny okołokanalikowej (dentinum peritubulare) i mędzykanalikowej (dentinum intertubulare). W kanalikach znajdują się:
   - wypustki odontoblastów (komórek zębinotwórczych) zwane inaczej włóknami Tomesa,
     -zakończenia bezmielinowych włókien nerwowych, dlatego odczuwamy ból podczas wiercenia.
      - płyn bogaty w kationy potasu,
       -wypustki komórek prezentujących antygen (APC- antigen presenting cells ) biorące udział w  obronie miazgi przed bateriami.
   

     Możemy wyróżnić kilka rodzajów zębiny:

             Zębina pierwotna (pierwszorzędowa)- produkowana przez odontoblasty w trakcie rozwoju zęba , punktem kończącym rozwój zębiny pierwotnej jest ostateczne wykształcenie wierzchołka korzenia.

            Zębina wtórna ( dentinum secundarium ) - tworzy się po zakończeniu odkładania zębiny pierwotnej,  jest bardziej zmineralizowana koloru brązowego, może doprowadzić do obliteracji komory zęba. 
    Zębinę wtórną możemy podzielić na : 

                 - fizjologiczną - odkładaną przez całe życie dopóki miazga jest żywa, odpowiedzialna jest za zmniejszanie jamy zęba ( może doprowadzić do całkowitego jej zamknięcia ),

                 -patologiczną ( zębina trzeciorzędowa ) - powstaje na granicy miazgi i zębiny w odpowiedzi na szkodliwe sygnały z środowiska zewnętrznego ( np. toczący się proces próchnicowy), tworzona początkowo przez fibroblasty- postać bezkanlikowa, później przez odontoblasty- postać kanalikowa, posiada mniej uporządkowaną budowę niż zębina pierwotna. Nazywana też zębiną obronną (dentinum reactionarum ).
      Innym rodzajem zębiny wtórnej patologicznej jest zębina reparacyjna (naprawcza) tworzona w odpowiedzi na działanie leku (głównie na bazie wodorotlenku wapnia), założonego na dno ubytku tzw. most zębinowy.

        Wypustki odontoblastów znajdujące się w kanalikach zębinowych, w odpowiedzi na docierająca do nich szkodliwe bodźce wytwarzają zębinę sklerotyczną (proces wapnienia kanalików). Zębina sklerotyczna tworzy barierę uniemożliwiającą działanie toksyn bakteryjnych na miazgę. Warstwa sklerotyczna widoczna jest na szlifie zęba barwionym chinoliną jako warstwa przeźroczysta i tworzy najgłębszą warstwę ubytku.

           Zębina bierze udział w przekazywaniu informacji miedzy środowiskiem zewnętrznym a miazgą co niezbędne jest do zachowania żywotności zęba. W przypadku procesów patologicznych bierze udział w szeregu  procesach mających na celu uniknięcie uśmiercenia miazgi.